„Niewola tatarska” Henryka Sienkiewicza to nowela o treści patriotycznej. Akcja utworu toczy się na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII wieku. Utwór został napisany w formie fikcyjnego pamiętnika Aleksego Zdanoborskiego.
Bohater „Niewoli tatarskiej” nieszczęśliwie kocha się w Marysi, córce bogatego magnata. Sam jest szlachcicem ubogim. Aby stać się godny ukochanej udaje się na kresy, by zaciągnąć do wojska. Liczy na to, że w służbie wojskowej okryje się sławą i zdobędzie majątek. Wkrótce po zaciągnięciu się Aleksy Zdanoborski bierze udział w pierwszej bitwie z Tatarami. Bitwa kończy się zwycięstwem wojsk polskich, jednak Aleksy w pogoni za rozbitym wrogiem oddala się od reszty wojska i sam dostaje się do niewoli.
Wódz tatarski Sulejman Aga początkowo traktuje go dobrze, ponieważ liczy na bogaty okup za jeńca. Okazuje się jednak, że Aleksy Zdanoborski nie ma pieniędzy. Sytuacja komplikuje się, gdy w Aleksym zakochuje się córka Agi, Iłła. Aga proponuje Aleksemu, aby poślubił jego córkę. Aleksy jednak odmawia, ponieważ małżeństwo wiązałoby się z koniecznością przejścia na islam, czego jako gorliwy chrześcijanin Aleksy Zdanoborski nie mógł zrobić. Wtedy Tatar zaczyna go traktować okrutnie, licząc, że Polak zmieni zdanie. Żadne udręczenia i cierpienia nie są w stanie jednak złamać Aleksego Zdanoborskiego.
Wieści o jego odwadze i nieugiętości powodują, że staje się sławny wśród Tatarów. Sam chan tatarski przybywa do Agi i proponuje Aleksemu posadę koniuszego w jego stadninie, z prawem zachowania swojej wiary. Aleksy odrzuca jednak tę propozycję, gdyż uważa taką pracę za poniżenie swojego stanu szlacheckiego. Ostatecznie Tatarzy postanawiają zamęczyć go na śmierć. Podczas tortur Aleksy traci przytomność. Kiedy ją odzyskuje, okazuje się, że został wykupiony przez ukochaną Marię i wraca do Polski. Dowiaduje się, że z racji swojego męstwa stał się sławny w całej Rzeczypospolitej.
Henryk Sienkiewicz – Niewola tatarska. Czyta Mirosława Podwysocka.
