107 lat temu – 15 listopada 1916 roku – zmarł Henryk Sienkiewicz, pisarz, podróżnik, publicysta, korespondent, laureat literackiej Nagrody Nobla. Autor między innymi Trylogii, „Krzyżaków”, „Quo vadis”, „W pustyni i w puszczy” oraz „Rodzina Połanieckich”.
Henryk Sienkiewicz tworzył w czasach, gdy Polska znajdowała się pod zaborami, pisał „ku pokrzepieniu serc”.
– Wyzwalał z kompleksu polskości, przekonania, że jedynym naszym doświadczeniem jest katastrofa, strata państwa, depozyt rozbiorów – mówił w Polskim Radiu o jego twórczości historyk literatury profesor Ryszard Koziołek.
Uznanie pokoleń Polaków Henryk Sienkiewicz zdobył przede wszystkim Trylogią, czyli cyklem powieści z dziejów XVII-wiecznej Polski. W skład Trylogii wchodzą tomy: „Ogniem i mieczem” – o wojnie z Kozakami, „Potop”- o najeździe szwedzkim oraz „Pan Wołodyjowski” – o okresie wojen z Turkami. Henryk Sienkiewicz opisywał w nich zwycięskie epizody militarne polskiego oręża, wskrzeszając bohatera patriotę, obdarzonego odwagą, temperamentem i rycerskim honorem.
Inne znane i cenione powieści Henryka Sienkiewicza to „Krzyżacy” oraz „Rodzina Połanieckich”, a także „W pustyni i w puszczy” – przygodowo-podróżnicza powieść dla młodzieży. Książka „Quo vadis”, o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie za czasów Nerona, została przetłumaczona na ponad 50 języków i znalazła stałe miejsce w kanonie światowej literatury.
Henryk Sienkiewicz, w 1905 roku uhonorowany Nagrodą Nobla za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu, do dziś jest uważany na świecie za klasyka powieści historycznej, a międzynarodowe zestawienia bibliograficzne dowodzą, że jego dzieła wciąż ukazują się we wznowieniach i nowych przekładach.
Zanim został cenionym pisarzem, pracował jako dziennikarz. Uchodził za utalentowanego reportera i felietonistę, był też korespondentem w Ameryce Północnej. Publikowane w warszawskiej prasie reportaże on sam nazywał „listami z podróży i wycieczek”. W sumie ukazało się ich kilkanaście tysięcy – mówił w 2016 roku Polskiemu Radiu Patryk Zakrzewski z internetowego portalu culture.pl.
Pisarz zamieszczał swoje teksty między innymi w „Niwie”, „Gazecie Polskiej” i „Tygodniku Ilustrowanym”.
– Był uważnym obserwatorem, a podróżował w czasach, gdy świat ogromnie przyśpieszył, co widać w jego listach – podkreślił Patryk Zakrzewski.
W sumie Henryk Sienkiewicz odwiedził kilkadziesiąt krajów, a jego wypraw włoskich trudno się doliczyć – opowiadała w Polskim Radiu w 2017 roku historyk i profesor nauk humanistycznych Jolanta Sztachelska, autorka książki „Henryk Sienkiewicz. Życie na walizkach”.
Choć zwiedził cały świat, pisarza szczególnie interesowały Włochy, o których mówił, że są jego drugą ojczyzną. Właśnie dzięki podróżom do tego kraju jego najbardziej znane na świecie dzieło – książka „Quo vadis” – zawiera obrazowe opisy starożytnego Rzymu.
– Pisarz poznawał to miasto między innymi w towarzystwie mieszkającego tam malarza Henryka Siemiradzkiego. Miał też łatwiejszy niż my dzisiaj dostęp do wszystkich antycznych zabytków – powiedział w Polskim Radiu w 2016 roku historyk sztuki profesor Jerzy Miziołek.
Książka „Quo vadis” ukazała się jednocześnie we wszystkich trzech zaborach. Szybko zyskała popularność w całej Europie – mówił w Polskim Radiu w 2016 roku filolog klasyczny doktor Jacek Hajduk.
O wielkiej popularności Henryka Sienkiewicza, z której dziś nie zdajemy sobie sprawy, mówiła też w Polskim Radiu Barbara Wachowicz, pisarka, autorka biografii pisarza (zmarła w 2018 roku).
Niektórzy jednak nie szczędzą Henrykowi Sienkiewiczowi słów krytyki. Tak ocenił jego twórczość Witold Gombrowicz w prowadzonym od 1953 roku „Dzienniku”:
„Czytam Sienkiewicza. Dręcząca lektura. Mówimy: to dosyć kiepskie, i czytamy dalej. Powiadamy: ależ to taniocha – i nie możemy się oderwać. Wykrzykujemy: nieznośna opera! i czytamy w dalszym ciągu, urzeczeni. Potężny geniusz! – i nigdy chyba nie było tak pierwszorzędnego pisarza drugorzędnego. To Homer drugiej kategorii, to Dumas Ojciec pierwszej klasy. Trudno też w dziejach literatury o przykład podobnego oczarowania narodu, bardziej magicznego wpływu na wyobraźnię mas”.
Rękopis „Quo vadis” jest skarbem narodowym przechowywanym w Bibliotece Narodowej. Mówił o nim Polskiemu Radiu w 2016 roku, kiedy rękopis przez kilka godzin był dostępny dla publiczności z okazji Roku Sienkiewiczowskiego, Grzegorz Mazurowski, wówczas rzecznik prasowy instytucji.
Henryk Sienkiewicz był społecznikiem, znanym także z działalności publicznej. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii. Wraz z Ignacym Janem Paderewskim był jednym ze współzałożycieli Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, działającego w szwajcarskim Vevey. Tam właśnie zmarł 15 listopada 1916 roku, tam też został pochowany. W 1924 roku prochy pisarza uroczyście sprowadzono do Polski. Trumnę w sarkofagu złożono w Warszawie w podziemiach katedry św. Jana, obok prezydenta Gabriela Narutowicza. W 1944 roku, w czasie Powstania Warszawskiego, żołnierze niemieccy wysadzili katedrę. Po wojnie sarkofag i katedrę odnowiono.
źródło: Informacyjna Agencja Radiowa
