„Przedwiośnie” to powieść polityczna Stefana Żeromskiego wydana w 1924 roku (datowana 1925 r.) w Warszawie w wydawnictwie Jakuba Mortkowicza.
„Przedwiośnie” – podzielone na trzy części („Szklane domy”, „Nawłoć”, „Wiatr od wschodu”) – opowiada o życiu Cezarego Baryki, przedstawiciela młodego pokolenia, urodzonego i wychowanego w carskiej Rosji (Baku), który przybywa do „Polski marzeń”, odrodzonej po I wojnie światowej. „Przedwiośnie” jest powieścią ukazującą konkretne ówczesne opcje polityczne.
Jedna z najważniejszych książek w historii polskiej literatury
W artykule „Rękopis „Przedwiośnia”” Janusz Drzewucki podkreśla, że powieść Stefana Żeromskiego to jedna z najważniejszych publikacji w historii literatury polskiej XX wieku. Spotkała się z żywym przyjęciem już w chwili publikacji, zarówno przez literaturoznawców, jak i publicystów oraz – co najważniejsze – przez czytelników. Była jedną z najczęściej dyskutowanych książek dwudziestolecia międzywojennego, stanowiła bowiem ważny, silny oraz inspirujący głos na temat kształtu społecznego, politycznego, a także ustrojowego Polski, czyli państwa, które po 123 latach odzyskało niepodległość.
Dyskusja wokół powieści rozgorzała na nowo po II wojnie światowej, gdy „Przedwiośnie” weszło na stałe do spisu lektur szkolnych, choć z uwagi na obowiązującą w PRL-u socjalistyczną – czy też komunistyczną – cenzurę, interpretowano ją dość jednostronnie i nie zawsze można było debatować pełnym głosem o przedstawionej w niej diagnozie cywilizacyjnej czy o utopijnej wizji przyszłości, jaką symbolizuje mit szklanych domów. Utwór był i jest do dzisiaj przedmiotem zainteresowania nie tylko badaczy literatury, ale także historyków idei, socjologów, psychologów, a nawet etnografów oraz futurologów.
Stefan Żeromski zadedykował powieść „w przyjaznym upominku” Konradowi Czarnockiemu, malarzowi, uczniowi Józefa Mehoffera, w latach 1919-1923 pracownikowi poselstwa RP w Sztokholmie, wielkiemu orędownikowi przyznania Żeromskiemu Nagrody Nobla. Jak wiadomo Nobla w roku 1924 przyznano nie Żeromskiemu, lecz Władysławowi Stanisławowi Reymontowi, a całą sprawę Czarnocki opisał po szwedzku w broszurze Nobel dla Żeromskiego, w przekładzie na język polski wydanej w roku 2007 nakładem Muzeum Literatury w Warszawie.
Gdzie obejrzeć „Przedwiośnie”?
W 1981 roku powstała telewizyjna adaptacja powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, którą można obejrzeć w serwisie TVP VOD. W 2001 roku miała natomiast premiera filmu „Przedwiośnie” w reżyserii Filipa Bajona. W ekranizacji powieści Stefana Żeromskiego Cezarego Barykę zagrał Mateusz Damięcki, Jadwigę Barykową, matkę Cezarego – Krystyna Janda, Seweryna Barykę, ojca Cezarego – Janusz Gajos, a Szymona Gajowca, opiekuna Baryki – Daniel Olbrychski.
Posłuchaj audiobooka „Przedwiośnie” – czyta Bohdan Gumowski
